باغ دولت آباد با بادگیرهای بلند، عمارت و تالار زیبا، حوض پر از آب و درخت‌های سبز و استوار خود از دیدنی‌ترین جاذبه های شهر یزد است. این بنای زیبا در دوران افشاریان بنا شد و در دوره‌ی زندیه تکمیل شد.

تاریخچه باغ دولت آباد یزد

در دوره افشار، محمد تقی خان بافقی حاکم یزد بوده است. در سال ۱۱۶۰ هجری قمری دستور ساخت این باغ را داده و بعد از پایان حکومت افشار به محل اقامت حاکم وقت یعنی شاهرخ میرزا و کریم خان زند تبدیل گردید. در دوره زندیه این بنا با نام هشت باغ دولت آباد مشهور شد. تا آن موقع، این باغ بی‌نظیر در خارج از شهر یزد قرار داشت و تعداد درختان به قدری زیاد بود که از فاصله دور نیز دیده می‌شدند. این باغ زیبا دارای عرضی ۵ متری و طولی ۲۰ کیلومتری است و در ادامه، در دوره قاجار با گسترش شهر یزد این باغ به دروازه چهارمنار متصل شد و پس از قاجار برای مدتی متروکه ماند تا اینکه با گذشت زمان و با بزرگ‌تر شدن شهر در دوره پهلوی و با افزایش ساخت و ساز به تدریج باغ در مرکز شهر یزد قرار گرفت و در سال ۱۳۴۸ مرمت و بازسازی آن آغاز گردید. باری دیگر در بین سال های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۱ عملیات باغ‌سازی و محوطه‌سازی انجام گرفت و امروزه باغ دولت آباد یزد یادگاری ارزشمند از دوره‌‌های افشاریه و زندیه محسوب می‌شود و بازدید از Dowlat Abad Garden به همه گردشگران توصیه می‌گردد

• باغ دولت آباد یکی از ۹ باغ ایرانی مشهور است که در سطح بین‌المللی شهرت دارد.
• این باغ دارای بلندترین بادگیر جهان است که از هر لحاظ جزو ارزشمندترین دارایی ایران به شمار می‌رود.
• باغ دولت‌آباد یزد با فضای چشم نواز خود لحظات خوشی برایتان ایجاد می‌کند و سفری خاطره‌انگیز در انتظار شما خواهد بود.
• در ساعات تاریک نیز بسیار خیره کننده بوده و روحتان را صیقل می‌دهد.
• در این باغ با بوی گل و گیاهان شما را مدهوش خواهد کرد و حس بودن در شهر کویری را نخواهید داشت.

هدف از ساخت باغ دولت آباد چه بود؟

محمدتقی خان در دوره زندیه و معاصر با حکمرانی کریم خان زند، سرسلسله خاندان خوانین یزد بود. او تصمیم گرفت قناتی به‌طول ۶۵ کیلومتر از مهریز به یزد بکشد، این کار را انجام داد و این قنات طولانی را دولت‌آباد نام‌گذاری کرد.

این قنات که از ارتفاعات مهریز سرچشمه می‌گرفت، به آن منطقه زندگی و آبادانی می‌بخشید. علاوه بر این در طول مسیر، زمین‌های کشاورزی بسیاری را سیراب و چندین آسیاب‌ آبی را ‌راه‌اندازی می‌کرد. بعد از ساخت این قنات و زندگی بخشیدن به منطقه، خان بزرگ، باغ دولت آباد را در این مکان بنا کرد.در آن زمان، باغ چهار منار خارج از محدوده شهر یزد قرار داشت، با وجود این، اطراف باغ با درختان بلندقامتی پوشیده شده بود و از خارج از باغ، داخل آن دیده نمی‌شد. اما مدت‌ها از آن زمان گذشته و شهر یزد پیش‌روی کرده، حالا این باغ را در مرکز این شهر می‌بینیم.

دیدنی‌های شگفت‌انگیز باغ زیبای یزد

باغ زیبای دولت آباد یکی از اصیل‌ترین طرح‌های باغ ایرانی را در دل خود جای می‌دهد. فضای باغ در وسط مجموعه قرار گرفته و ساختمان‌ها در اطراف آن بنا شده‌اند، درست مانند سایر باغ‌های ایرانی.

باغ زیبای دولت آباد چهار بنای اصلی دارد که هشتی، تالار طنبی و سردر از جمله این چند بنا هستند. همچنین چند اتاق زمستانی هم در این مجموعه ساخته شده است.

باغ دو بخش مستطیل شکل دارد و اندرونی و بیرونی را تشکیل می‌دهند که به صورت عمود بر روی یکدیگر قرار گرفته‌اند. یکی از دیدنی‌ترین و ممتازترین بخش‌های معماری باغ، بادگیر بلند آن است که بیش از ۳۳.۸ متر ارتفاع دارد. این بادگیر هشت ضلعی بلندترین بادگیر جهان است. تلفیق باد و آب در این بخش از بنا باعث می‌شود نسیمی خنک از زیر بادگیر به قسمت شاه‌ نشین و تالارها بوزد.

باغ دولت آباد در گذر زمان کاربری‌های مختلفی را تجربه کرده است مانند سکونت‌گاه حکومتی. باغ بیرونی به‌عنوان جایگاهی برای انجام تشریفات حکومتی، مراسم ورزشی و اداره امور شهری استفاده می‌شد. باغ اندرونی هم بخش خصوصی و اقامتگاهی به شمار می‌رفت.

دو بخش اصلی باغ: اندورنی و بیرونی
دولت آباد یزد یک باغ سکونتگاهی- حکومتی است که حدود ۷۰ هزار متر مربع مساحت دارد و از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده است.

قنات‌های باغ و سیستم آب‌رسانی

عنصر اصلی باغ دولت آباد را می‌توان آب دانست. نمایش آب در آبنماها و حوض‌ها زیبایی خاصی به باغ می‌بخشد. قنات دولت آباد آب این باغ را تامین می‌کند.

علاوه‌ بر این، چاه آبی به عمق ۱۵۰ متر و منبعی با گاورو که در ضلع شرقی باغ و کنار ساختمان خدماتی قرار دارد، برای زمان‌های خشکسالی به مردم کمک می‌کرد تا باغ دچار بی‌آبی نشود و حوض‌ها همیشه پرآب بماند. یک آب‌انبار هم وجود دارد که برای مواقع لازم از آن استفاده می‌شد.

بناهای مختلف باغ دولت آباد

باغ چهار منار بخش‌های مختلفی دارد و هر کدام به نوعی جاذبه‌ای متفاوت محسوب می‌شوند. این جاذبه‌ها را در ادامه با هم مرور می‌کنیم.

بخش اندرونی باغ

قسمتی از باغ به شکل مستطیل بزرگی است که در زمان‌های گذشته به‌عنوان باغ خصوصی و اقامتگاه شناخته می‌شد. در این بخش تقارن به عناصر مختلف در هر دو سمت به چشم می‌خورد. آبنما هم درست در وسط فضای اندرونی باغ قرار گرفته و همین نظم و دقت در معماری این باغ آن را به ویژگی شاخص باغ تبدیل کرده است.

حاکم و خانواده‌اش در بخش اندرونی باغ زندگی می‌کردند. اندرونی از ساختمان‌های هشتی، بهشت‌آیین با سنگ‌فرش‌های زیبا و استخرهای بزرگ، حرم‌سرا، مطبخ، اتاق‌های خادمان، اسطبل و شترخانه، اتاق زندانیان، درشکه‌خانه، برج دیده‌بانی و آب‌انبار خصوصی در قسمت غربی باغ تشکیل می‌شود.

در باغ‌های که هم سکونتگاه است و هم ساختمان حکومتی، بخش اندرونی را از بخش‌های دیگر متمایز می‌ساختند و حتی برای نظارت بر آن، دربان قرار می‌دادند.

1. بهشت آیین

بهشت آیین جایی است که برای اقامت زمستانی رو به آفتاب ساخته شده و درست روبه‌روی هشتی قرار دارد. همچنین مرز بین بخش بیرونی و اندرونی محسوب می‌شود. فاصله بین ساختمان هشتی و اقامتگاه بهشت آیین را شبدر کاشته‌اند و در دو طرف این محدوده می‌توانید درختان گیلاس و انار ببینید.

2. ساختمان هشتی (بادگیر تابستانه)

عمارت هشتی یکی از مهم‌ترین ساختمان‌ها در باغ دولت‌آباد است. این عمارت در انتهای محور اصلی باغ قرار دارد و به دیوار جنوبی متصل می‌شود. این عمارت به عنوان ساختمان اصلی خنک‌کننده باغ است، به طوری که هوای خنک را از زیر بادگیر به قسمت شاه‌نشین و تالارها انتقال می‌دهد و ساختمان را خنک می‌کند.

عمارت هشتی ساختمان، دو طبقه دارد با شاه‌نشین با درهای مشبک و حوض مرمری، اتاقک بادگیر، هشتی و دو اتاق پستو. سقف این بخش از باغ هنر دست معمار است و مانند ساختمان‌های دیگر یزد از ماسه، خاک رس، کاه و گچ ساخته شده است.

علاوه بر این، از درهای ارسی با شیشه‌های رنگی، به‌عنوان تزئینات این ساختمان استفاده کرده‌اند. طبقه بالایی عمارت هم یک تالار و ایوان دارد که زیبایی این بنا را بیشتر می‌کند.

3. مطبخ

فضایی که در گذشته به‌عنوان مطبخ از آن استفاده می‌شد، امروزه به فضایی چشم‌نواز و دل‌نشین کافه سنتی تبدیل شده‌ است. در هنگام بازدید از باغ، می‌توانید علاوه‌بر لذت بردن از فضای دلنشین کافه، یک نوشیدنی یا یک وعده غذایی سبک را هم امتحان کنید.

4. تالار طنبی

تالار طنبی ساختمانی بزرگی است که در سمت غرب عمارت بادگیر یا هشتی قرار گرفته است. بالای این تالار بادگیری مربع شکل وجود دارد. تالار طنبی به‌عنوان اقامتگاه تابستانه محسوب می‌شد. در یک طبقه و در دو سوی این تالار، شبستان‌ها، صفه‌ها و تالارهایی ساخته شده‌اند که با استفاده از درها و روزنه‌هایی به تالار طنبی راه دارند. علاوه بر این در این تالار، زیرزمینی وجود دارد که از سمت جنوب و از طریق یک راهرو به فضای زیر بادگیر، و با استفاده از دو پله به باغ می‌رسد.

5. برج دیدبانی

دیواری خشتی و بلندی دورتادور باغ را پوشش داده و در قسمتی از آن، برجی ساخته شده که در گذشته برای دیده‌بانی کاربرد داشت.

بخش بیرونی باغ

باغ دولت ‌آباد در روز زیبایی خاص خود را دارد، اما در شب، منظره‌ای متفاوت از این باغ خواهید دید. فانوس‌های درخشان که در امتداد درختان قرار دارند، به محوطه باغ روشنایی می‌بخشند و ظاهری زیبا به باغ می‌دهند.درهای مشبک گره‌چینی از چوب چنار، شیشه‌های رنگی، آب‌نماهای داخل عمارت اصلی، درختان‌ توت صدساله باغ در طول روز میزبان گردشگران خواهند بود. بخش مستطیلی کوچکتر در قسمت شمالی واقع شده و به جلوخان مرسوم است و محلی برای استقرار کاروان‌ها، برگزاری تشریفات حکومتی بوده است. در این بخش یک حوض مستطیلی بزرگ ساخته شده که این بخش را به دو قسمت مربعی شکل تقسیم می‌کند. اصلی‌ترین بخش عمارت بهشت آیین به شمار می‌رود و مرز مشترک دو باغ اندرونی و بیرونی در دو طبقه ساخته شده است. همچنین در طبقه همکف یک سردر، هشتی و یک اتاق بزرگ و چند اتاق کوچک و چند راهرو نیز وجود دارند. علاوه آن ها بخش‌های دیگر عبارت‌اند از ساختمان‌های تالارآیینه، تهرانی، دو بازارچه، دو برج دیدبانی، آب‌انبار عمومی و دیوان‌خانه.