تاریخچه نخ ریسی

نخ به رشته های باریک و بلند گفته می شود که به وسیله بافندگی و ریسندگی در کنار هم قرار می گیرند و الیاف را به وجود می آورند. از زمان های قدیم تا کنون از نخ برای دوخت پارچه و انواع لباس استفاده می شده و ابزار نخ ریسی که بیشتر به عنوان دوک شناخته می شود نیز تنها وسیله شناخته شده از زمان های دور برای پارچه بافی بوده است. بر طبق تحقیقات و پژوهش های انجام شده ساخت اولین دوک نخ ریسی به دوران نوسنگی در ایران باز می گردد.

وجود یک مهر با تصویر زنی بسیار زیبا با موه های بلند که لباس بدون آستبن بر تن دارد که زیور آلات فراوانی را به خود آویزان کرده و به صورت نشسته با دوکی در دست مشغول نخ ریسی است، در محوطه چغامین خوزستان این ادعا را ثابت می کند.

تاریخچه نخ ریسی یا دوک
دوک یک ابزار بسیار ساده نخ ریسی می باشد که آن را از چوب یا آهن می سازند. در حقیقت دوک نخ ریسی اولین ابزار برای پارچه بافی در سراسر جهان است که الیاف را به نخ تبدیل می کند. کار اصلی دوک به این صورت بوده است که پشم و موی حیوانات را به نخ تبدیل می کند که برای انجام این کار پشم یا ابریشم را می کشیدند و تاب می دادند. تاریخچه این وسیله در ایران با توجه به آثار تاریخی پیدا شده در کاشان، تپه سبز دهلران و جعفر آباد به دوران دوسنگی بر می گردد.

این ابزار در شکل های مختلفی ساخته می شود و مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله این شکل ها می توان به سوراخ دار، نوع بلند و باریک اشاره کرد. مدل های مختلف ساخته شده این ابزار نخ ریسی بر اساس نوع کارایی و نحوه استفاده از این وسیله نام گذاری شده است. برای مثال، از دوک های بلند برای تاب دادن الیاف بلند استفاده می کنند.

خرید لوازم خیاطی

تاریخچه نخ ریسی در ایران باستان
تاریخ و آثار باستانی موجود نشان می دهد که نخ ریسی به دوران نوسنگی در ایران باز می گردد و قدمت دیرینه ای دارد. در قدیم زنان و مردان برای انجام این کار معمولا از میزهایی با پایه های کوتاه استفاده می کردند به صورتی که دوک را بر روی آن قرار می دادند. نکته قبل توجه در مورد فن و حرفه نخ ریسی این است که این کار توسط زنان و مردان ثروتمند انجام می شده و فقرا و افراد متوسط قادر به انجام این کار نبودند.

تاریخچه نخ ریسی در دوران اسلام

در دوران اسلام برای ریسندگی و تهیه انواع پارچه از سه ابزار بسیار مهم نخ ریسی به نام دوک، چرخ و دستگاه بافندگی استفاده شده است. اولین چرخ های نخ ریسی ساخته شده در عصر اسلام به دوران آل بویه باز می گردد. این چرخ ها بسیار پیشرفته بوده و از کیفیت بسیار بالایی نیز برخوردار بوده است. بر طبق پژوهش های صورت گرفته، اضافه شدن رکاب برای استفاده از پا در این ابزار در همین دوران صورت گرفته است. به صورتی که فرد می توانست با تکان دادن پاهایش تارها را بالا و پایین کند.

انواع نخ های خیاطی از نظر جنس

نخ ها به سه گروه الیاف طبیعی، مصنوعی و مخلوط تقسیم می شوند. در اینجا برخی از رایج ترین نخ هایی که جزو یکی از سه گروه اصلی هستند را معرفی می کنیم و کاربردهایشان بیشتر آشنا می شویم.

نخ پنبه یکی از انواع نخ ها است که بیشترین استفاده را در خیاطی دارد. این نوع نخ از الیاف طبیعی پنبه تهیه می شود و دو مدل شانه شده و شانه نشده آن در بازار به وفور یافت می شود. از این نخ ها به منظور کوک زدن و رویه دوزی استفاده می شود. نخ های قرقره ای معروف در بازار همین نخ های پنبه ای هستند.

انواع نخ های ابریشمی کدامند؟

نخ ابریشمی خود به انواع مختلفی از جمله نخ ابریشمی نازک، ابریشم خام، اببریشم هندی و ابریشم مصنوعی تقسیم می شود. نخ ابریشم مصنوعی پرکاربردترین نوع آن است که طی مراحل شیمیایی تهیه می شود و براق است. نخ ابریشم مصنوعی بصورت عمامه یا بوبین در بازار موجود است و برای انواع حاشیه دوزی و گلدوزی استفاده می شود.

نخ پشمی یا فاستونی چیست و چه کاربردی در خیاطی دارد؟

این نخ‌ ها دارای ضخامتی بیش از حد معمول هستند و  برای تهیه آن ها از موادی مانند پشم، کرک و مخلوط پشم و پلی استر استفاده می شود. نخ فاستونی و پشمی برای برجسته ‌دوزی بر روی پارچه‌ های پشمی و هر نوع پارچه ضخیم دیگر به کار می‌رود. هنگام کار با نخ های ضخیم فاستونی باید مراقب باشید تا باعث کشیدگی و جمع شدگی پارچه نشود.

نخ فلزی چیست؟

گروه دیگری از نخ های تزیینی وجود دارد که معمولا برای تزیینات لباس و گلدوزی از آن ها استفاده می شود. این نخ ها به دلیل ظاهر بسیار براق و مواد اولیه آن که از فلز های نقره ای و طلایی است به نخ نقره، گلابتون، بلورسنت یا فلز معروف هستند. عمده استفاده از نخ فلز برای کارهای دست است.