20 شهریور 1400

زمان مورد نیاز برای مطالعه : 10 دقیقه

' 10

مواد تشکیل دهنده لعاب کاشی و سرامیک چیست؟

شاید بارها درباره کلماتی مانند کاشی، سرامیک و لعاب مطالبی را شنیده و خوانده باشید. هرگاه از کنار یک بنای باستانی، مسجد و یا بازار عبور کنید، هنر کاشی کاری و سرامیک را که ثمره تجربه هنرمندان و استادانی زبر دست است، نگاه و قلب شما را تسخیر می کند. در اینجا قصد داریم کمی تخصصی تر به این اصطلاحات نگاه کنیم. درک ساختار لعاب کاشی و مواد تشکیل دهنده لعاب کاشی کار سختی نیست. لعاب کاشی و سرامیک از سه ماده اصلی تشکیل شده است:

مواد اولیه شیشه
سیال
مواد نسوز
چنانچه این مولفه ها را به یاد داشته و از طرفی با ویژگی های مواد اولیه سرامیکی آشنا شوید، در اهداف خود برای شکل گیری هر کاربردی در برابر لعاب ها و تکمیل دانش در ارتباط با مواد تشکیل دهنده لعاب کاشی موفق خواهید شد. در این نگارش و در نخستین گام خواهیم دید که لعاب ها ضمن افزایش مقاومت ساختاری سرامیک، زیبایی شگفت انگیزی را به کاشی و سرامیک منتقل می کنند.

انواع لعاب و واریته ای از مواد
به منظور ساده سازی گفتار مواد تشکیل دهنده لعاب کاشی، برخی از لعابها دارای ویژگی های ذاتی خاص را توصیف می کنیم که همه آن ها برای بدست آوردن نتیجه زیبایی شناختی ایجاد شده اند. انواع لعاب عبارتند از:

1) لعاب انگوب
یک ترکیب متوسط بین بدنه و لعابها دارند. هدف آنها پنهان کردن رنگ بدنه سرامیکی و از بین بردن واکنش ها و نقص های ناشی از تماس مستقیم لعاب و بدنه است.

2) لعاب های براق (شفاف)
در مطالعه مواد تشکیل دهنده لعاب کاشی، لعاب های شفاف و براق از فریت های با درجه حرارتی بالا و افزودنی های کم کائولن، خاک رس، نفلین، فلدسپات و سیلیکات زیرکونیوم تهیه می شوند.

3) لعاب های فلزی
وقتی مواد بلوری در ماتریس شیشه ای پخش می شوند، لعاب مات است. مقدار و ابعاد بلورها برای هر ماده بلوری اضافه شده، بافت سطحی را کنترل می کند (از نیمه براق تا بسیار مات). سطح نامنظم حاصل از لعاب، که کریستال های پراکنده هستند، باعث انعکاس نور در همه جهات می شود.

لعاب کاشی از چه چیزهایی تشکیل شده است؟

برای آنکه پاسخ مناسب به سوال لعاب کاشی از چه چیزهایی تشکیل شده است؟ داده باشیم، باید بدانیم لعاب یک لایه پوششی نهایی در خط تولید آن است که به طور دائم با سطح کاشی و از طریق یک ساختار بلوری در طول فرآیند ذوب می شود.

آلومینیوم نیز یک ماده سازنده مهم در ترکیبات لعاب است، زیرا به عنوان یک تثبیت کننده عمل می کند و به لعاب این امکان را می دهد که محکم بر بستر کاشی و سرامیک بچسبد. آیا تا اینجا می دانید مواد تشکیل دهنده لعاب کاشی چیست؟

انواع مختلفی از لعاب ها را می توان با تغییر نسبت اجزای سازنده، مانند آلومینا و سیلیس ( به عنوان مثال، افزایش آلومینا و کاهش سیلیس ، لعاب مات ایجاد کرد) ایجاد نمود. مجموعه ای از اکسیدهای فلزی یا سایر ترکیبات فلزی هنگام تولید، رنگهای خاصی تولید می کنند. این لعاب ها می توانند حاوی جیوه، آرسنیک، حلال های بسیار سمی مانند هیدروکربن های معطر و کلر، و روغن هایی مانند روغن اسطوخودوس باشند. فلزات رایج اغلب رزین های طلا، پلاتین ، نقره و مس هستند.

در ارتباط با مواد تشکیل دهنده لعاب کاشی کافیست بدانیم، لعاب هایی که برای رنگ آمیزی یا تثبیت کننده قطعات سفالی به کار می رود، مخلوطی از سیلیس، مایعات و مواد رنگی است. سیال های رایج شامل عناصری چون سرب، باریم، لیتیوم، کلسیم و سدیم است و برای کاهش نقطه ذوب سیلیس استفاده می شود. در عین حال رنگ دهنده های واقعی که مجموعه ای از اکسیدهای فلزی هستند معمولاً مقداری کمتر از 5٪ وزن لعاب را تشکیل می دهند. طیف گسترده ای از لعاب، از جمله مات و براق، و روش های زیادی برای استفاده از لعاب، از اسپری گرفته تا صفحه ابریشمی وجود دارد. برای بدست آوردن رنگ کاشی، رنگدانه ها با مواد دیگر مخلوط می شوند.

کاشی های لعاب دار و بدون لعاب چگونه متفاوت ساخته می شوند؟
از نظر نحوه تولید در مبحث مواد تشکیل دهنده لعاب کاشی، تفاوت زیادی بین کاشی و سرامیک لعاب دار و بدون لعاب و چینی وجود ندارد، غیر از این که کاشی های لعاب دار یک مرحله اضافه در فرآیند پخت دارند.

در طی این مرحله، یک لایه شیشه مایع با استفاده از درجه حرارت بسیار بالا به کاشی های لعاب دار اضافه می شود.

الف) کاشی و سرامیک و ظروف بدون لعاب
کاشی های بدون لعاب متراکم تر و ضخیم تر از کاشی های لعاب دار هستند. آن ها به دلیل فضای بیرونی تکمیل نشده، اگر در نقطه ای مانن آشپزخانه ، به دنبال یک سطح مقاوم در برابر لغزش هستید، همچنین برای مکان هایی که در معرض مقدار زیادی رطوبت هستند، کاشی های بدون لعاب انتخاب بسیار خوبی است.

ب) کاشی و سرامیک و ظروف لعابدار
کاشی و سرامیک لعابدار از لحاظ تراکم و ضخامت نسبت به نوع بدون لعاب از مقاومت کمی برخوردار است، اما طیف وسیع تری از سبک ها و رنگ ها را در بر می گیرند. کاشی های لعاب دار نیز در برابر لک شدن مقاوم ترند، زیرا توسط یک لایه شیشه مایع غیر متخلخل محافظت می شوند.

دمی هر چند کوتاه با کاشی و سرامیک
پس از آنکه به طور خلاصه با مواد تشکیل دهنده لعاب کاشی آشنا شدیم، همه ما با نگاهی به گذشته می بینیم که کاشی و سرامیک زمانی با دست ساخته می شد. خاک رس مرطوب را با دست و اهی با کمک قالب های چوبی به شکل دلخواه در آورده وسپس در معرض آفتاب خشک می کردند.

بعدها در کوره آجرپزی برای قوام محصول حرارت می دادند. در حالی که اکنون تعداد کمی از صنعتگران کاشی به صورت دستی به کار مشغولند، بر اکثر کاشی ها و سرامیک های ساخته شده فرآیندی اعمال می شود که تحت عنوان فشار خشک شناخته می شود. این روند به کار و زمان بسیار کمتری نیاز دارد، به همین دلیل این محصولات دیگر فقط برای پادشاهان مصری نیست.

بعد از اینکه مواد تشکیل دهنده لعاب کاشی دانستیم، برای یافتن مراحل ساخت کاشی و سرامیک به این نکته توجه کنید که چرخه تولید آن ها به صورت یک توده خاک آغاز می شود، یعنی همه چیز در آن محصول نهایی یک ماده طبیعی است. هر تولید کننده احتمالاً دستورالعمل تجربه شده ای برای کاشی و سرامیک را دارد.

که از نظر زمانی آزمایش شده است، اما خاک رس معمولاً ماده اصلی و به همراه سایر موارد مانند شن، فلدسپات، کوارتز و آب است. این مواد در یک آسیاب مخلوط می شوند تا ماده ای خمیر مانند ایجاد شود.

این خمیر مایه برای تمایز بدنه کاشی از رویه لعابدار آن استفاده می شود. به نظر شما محصول تولید شده کیک شکلاتی است یا وانیلی. در این مرحله، این ماده حاوی حدود 30 درصد آب است. این میزان رطوبت به چسبیدن مواد به یکدیگر کمک می کند. برای رسیدن به محصول نهایی، خمیر مایه در خشک کن قرار گرفته و به اصطلاح پخته می شود. در این مرحله میزان رطوبت به حدود 6 درصد کاهش می یابد.