17 شهریور 1400

زمان مورد نیاز برای مطالعه : 15 دقیقه

' 15

تابلو برق چیست ؟

تابلو برق درحقیقت محفظه‌ای است که تجهيزات برقی در آن نصب میشوند. در تعريف تابلو برق نیازی نیست آن را يک فضای بسته فلزی تصور کنیم. فضای بسته فلزی فقط یک نوع از تابلو محسوب می‌شود. این مطلب با هدف آشنایی با تابلو برق نوشته شده است. لطفا تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

در گذشته خطرات ناشی از عوامل محيطی و مشکلات ناشی از نصب تجهيزات و پديده‌هايي مانند اتصال کوتاه در تجهيزات الکتريکی به وجود آمده است، پس به این دلیل ضرورت افزایش ايمنی بیش از پیش احساس می‌شد، بدین ترتیب متخصصان تابلو برق را طراحی و به بازار عرضه کردند. 

البته از جمله عوامل دیگری که ضرورت و اهمیت تابلو برق را به ما یادآور می‌شود این است که تمامی قسمت‌های برق دار در دسترس اپراتور قرار می‌گرفتند، پس سازندگان و متخصصان را بر آن داشت تا در صدد افزایش ایمنی باشند. از اين رو آن‌ها تابلو برق را به شکل یک محفظه بسته طراحی کردند تا تجهيزات داخل آن غير قابل دسترس باشند.

این محفظه بسته تجهیزات الکتریکی را در بر می‌گیرد. البته لازم است بدانید که تابلو ها بسته به نوعشان می‌توانند دارای تجهیزات پنیوماتیک مانند شیرهای برقی ، کمپرسور و ….نیز باشند.

اگر بخواهیم یک تعریف ساده از تابلو برق برای آشنایی با تابلو برق داشته باشیم می‌توانیم بگوییم تابلو برق همان کنتور برقی که در منزل وجود دارد، است. همان طور که می‌دانید کنتور برق در کارخانه‌ها برای ورودی برق کافی نیست و به همین دلیل جهت مدیریت، ارتقاء و کنترل و حفاظت استفاده از تابلو برق ضروری به نظر می‌رسد. 

انواع تابلو برق

    تابلوی ایستاده قابل دسترسی از جلو
    سلولی
    تمام بسته دیواری اصلی
    تمام بسته دیواری نیمه اصلی 
    تمام بسته دیواری فرعی 

در واقع تابلوی اصلی در پست برق و به طرف فشار ضعیف ترانس متصل است و در تابلوی نیمه اصلی تابلوهای برق بلوک ساختمانی یا قسمت مستقلی از مجموعه را توزیع و از تابلوی اصلی تغذیه می‌شود. تابلوی فرعی نیز برای توزیع و کنترل سیستم برق خاصی مانند موتور خانه، روشنایی و … کاربرد دارد و از تابلوی اصلی تغذیه می‌شود. معمولا تابلوهای موتور خانه از نوع ایستاده و سایر تابلوها از نوع تو کار تمام بسته هستند.

ساختار انواع تابلو برق‌ها

تابلوهای Metal Enclosed
این نوع تابلو برق‌ها به شکل محفظه تمام بسته فلزی است که تمام تجهيزات الکتريکی اعم از کليدها، ترانس‌های جريان و ولتاژ، لوازم اندازه گيری و … در داخل آن نصب می‌شود. این تابلوها به دو دسته تقسیم می‌شوند.

تابلوهای Metal Clad
اين نوع تابلوها نوعي از تابلوهای Metal Enclosed هستند و محفظه‌های مختلف آن از يکديگر تفکیک شده‌اند.

یکی از مزایایی که این نوع تابلو برق‌ها دارند این است که اگر خطايي در يکی از محفظه‌ها روی دهد، اين خطا به محفظه‌های ديگر منتقل نمی‌شود و ساير محفظه‌ها نيز تحت تأثير این خطا قرار نمی‌گیرند و به شکل آسيب نديده و سالم باقی می‌مانند.
تابلو Metal Clad به چهار بخش تقسيم می‌شود.

    محفظه باسبار
    محفظه سر کابل
    محفظه کليد
    محفظه LV (کنترل) که تجهيزات اندازه گيری، حفاظتی و کنترلی در آن قرار می‌گيرند.

تابلوهای Compartment Type
اين نوع تابلوها نوعي از تابلوهای Metal Enclose هستند اما در آن‌ها، محفظه های مختلف از يکديگر تفکیک نشده‌اند.

اجزاء تشکیل دهنده هر تابلو برق
لوازم الکتریکی که در تابلو برق مورد استفاده قرار می‌گیرد عبارت است از کلیه عناصری که در مدار الکتریکی قرار می‌گیرند .

    کنتاکتور
    کنتاکتور در حقیقت وظیفه قطع و وصل مدار فرمان از راه دور را بر عهده دارد.

    بی متال
     بی متال فرمان قطع در اثر عبور جریان زیاد را صادر می‌کند.

    کلیدها
     انواع کلیدها که وظیفه قطع و وصل مدار را انجام می‌دهند. کلیدهای غلتکی، سلکتوری و بوش باتون، میکروسوئیچ، فلوتر سوئیچ و … از مهم‌ترین انواع کلیدها به شمار می‌روند.

    انواع رله ها
    انواع رله ها به منظور ارسال فرمان قطع یا وصل در اثر عوامل مختلف و خطاهای گوناگون در تابلو برق قرار می‌گیرد. رله ها انواع مختلفی دارند که می‌توانیم از بین آن‌ها به رلۀ کنترل فاز، رلۀ کنترل بار، رلۀ زمانی یا تایمر و … اشاره کنیم.

    تجهیزات اندازه گیری
    تجهیزات اندازه گیری به منظور محاسبۀ پارامترهای متغییر مثل آمپرمتر، ولتمتر، واتمتر، فرکانس متر و… کاربرد دارند.

    ترانس جریان یا سی تی و ولتاژ یا پی تی
      ترانس جریان یا سی تی و ولتاژ یا پی تی نیز برای کاهش یا افزایش جریان یا ولتاژ در تابلو برق وجود دارد.

    بدنه
    هر تابلو برق دارای بدنه است تا تجهیزات را محصور کند.

    ارتباطات
    هادی‌ها وظیفه ارتباط تجهیزات را بر عهده دارند. لازم است بدانید که ارتباطات توسط سیم، شینه، کابلشو و غیره … انجام می‌شود. همچنین لازم به ذکر است کلیۀ فعالیت قسمت‌های وایرینگ و شینه کشی در این دسته قرار می‌گیرند و به دو دسته ارتباطات انعطاف پذیر مثل سیم و کابل و ارتباطات انعطاف ناپذیر  مثل شینه‌ها تقسیم می‌شوند.

تابلوبرق ها به چند دسته تقسیم‌بندی میشوند؟

تابلوبرق های فیکس (Fix)

تابلوبرق های ایستاده چندمنظوره (Multi Purpose)
این تابلوها چند منظوره هستند و به طور ایستاده قرار می‌گیرند. داخل این تابلوها تجهیزات کنترل قدرت پنوماتیکی و…قابل نصب است.

تابلوبرق های دیواری (Wall Mounting)
این تابلوها به دو دسته تابلوهای توکار (Flush Mounting) و تابلوهای روکار (On Surface) تقسیم بندی می‌شوند.

تابلوبرق های (Rack)
این مدل تابلو ها حالت قفسه‌ای هستند و محفظه‌های اندازه گیری، الکترونیکی، کنترل و مخابراتی و… نیز بر روی آن‌ها قابل نصب است.

نکته‌ای که لازم است بدانید این است که تابلوهای Swing یک نوع از تابلوهای Rack هستند و درب متحرک دارند. این ویژگی باعث می‌شود پشت تجهیزات کاملا دیده شود و دسترسی به پشت تجهیزات را نیز برای شما فراهم می‌کند. البته این مدل گران قیمت است و از درب شیشه‌ای برای آن استفاده شده است.

تابلوبرق کشویی (Withdraw able)
تابلو های کنترل موتورها (Motor Control Center (MCC تابلو هایی هستند که به صورت کشویی ساخته و عرضه می‌شود و هدف از ساخت آن‌ها کنترل موتورها است. لازم به یادآوری است که تابلوهای کشویی بسیار گران قیمت هستند.

تابلوبرق های مرکز قدرت (Power Center)
هدف از ساخت این تابلوها تغذیه تابلوهای MCC است و یک تابلوی توزیع هستند و این امکان را دارند تا چند تابلوی MCC را تغذیه کنند. کلیدهای به کار رفته در این تابلوها بیشتر از نوع هوایی هستند و بعد از پست اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تابلوبرق مدولار
تابلوهای مدولار را می‌توان نوع پیشرفته تابلوهای فیکس ایستاده در نظر گرفت. هر فیدر به شکل یک مدول در تابلو نصب می‌شود و به وسیله یک صفحه فلزی از فیدر بالایی و فیدر پایینی خود جدا می‌شوند. تابلوهای مدولار از لحاظ دسترسی به سر کابل به دو نوع کلی تقسیم می‌شوند:

1- دسترسی از پشت
2- دسترسی از جلو

در کنار درب اصلی تابلو درب کوچکی به نام درب کناری تعبیه شده است و کابل‌ها به فیدرها از طریق این درب متصل می‌شوند. این نوع سلول‌ها از لحاظ محل ورود سر کابل‌های ورودی و خروجی به ورود از بالا و ورود از پایین قابل تقسیم است. 

انواع تابلو برق از جهت ایستایی

تابلو برق ایستاده Self Standing یا Free Standing
این مدل تابلو برق حالت ايستا دارد. یعنی برای مهار شدن آن به سازه‌ی ديگری نیاز ندارد.

دیواری Wall Mounted
این مدل تابلو برق‌ها روی ديوار نصب می‌شوند. فقط نکته حائز اهمیتی که در مورد این مدل تابلو برق‌ها باید بدانید این است که اين تابلوها اگر روی سطح ديوار نصب شوند روکار یا Surface Mounted نامیده می‌شوند و اگر داخل ديوار جاسازی شوند توکاریا Flush Mounted يا Recessed Mounted نام گذاری می‌شوند.

انواع تابلو برق از نظر سطح ولتاژ

تابلو ها از لحاظ سطح ولتاژ به دو دسته تقسيم می‌شوند:

    تابلوهاي فشار ضعيف (LV) تا 1000V
    تابلوهاي فشار متوسط (MV) از 1000 تا 63000 V
    تابلوهای فشار قوی (HV) از 63000 تا 400000 V

تابلوبرق فشار ضعیف
تابلو برق‌هاي فشار ضعيف در سطح ولتاژ کمتر از 1000V طبقه بندی می‌شوند.

مطابق IEC60439-1 تابلوي فشار ضعيف ترکيبی است از يک يا چند وسيله قطع و وصل (Switching Device) فشار ضعيف همراه با تجهيزات اندازه گيری و کنترلی و نشانگر، حفاظتی، تنظيم کننده و … .

ولتاژ نامی تابلوهای فشار ضعيف معمولأ بین 690V و ولتاژ سرويس تا 400V هستند.

لازم به ذکر است که تابلوهای فشار ضعيف معمولأ در دو نوع زير ساخته می‌شوند.

    تابلوی ايستاده (Fix) ثابت
    تابلوی ايستاده (Withdraw able) کشويي

تابلو برق فشار متوسط
تابلوهای فشار متوسط در سطح ولتاژ بين 1000V تا 36000V طبقه بندی می‌شوند.

يک تابلو فشار متوسط شامل کليد (دژنکتور) و بدنه و يا کنتاکتور فشار متوسط، رله، باسبار، ترانفورماتور ولتاژ و جريان، لوازم اندازه گيری و تجهيزات کنترلی است.

تابلوهای فشار متوسط را می‌توان به دو دسته کلی تقسيم کرد:

    تابلوهای فشار متوسط ثابت (Fix)
    تابلوهای فشار متوسط کشويي (Withdraw able)

انواع تابلو برق از جهت محل نصب

داخلی (Indoor)
تابلو برق‌های داخلی، تابلو برق‌هایی هستند که در فضای بسته مانند داخل سالن يا سوله نصب می‌شود و مورد استفاده قرار می‌گیرند.

فضای باز (Outdoor)
تابلو برق‌های فضای باز، تابلو برق‌هایی هستند که در فضای باز نصب می‌شود.