زانویی یکی از انواع اتصالات لوله آب در لوله کشی است که به دلیل شکل خمیدگی و شباهت به زانوی انسان، نام زانو به خود گرفته است. از زانو ها برای تغییر جهت جریان در بین دو لوله استفاده میشود. در سیستم های لوله کشی گاهی نیاز است مسیر لوله ها را تغییر دهیم؛ در این مواقع میتوان از زانویی ها استفاده کرد.برای متصل کردن زانویی ها میتوان از بات فیوژن یا جوش حرارتی بهره برد.

زانویی در خطوط جریان گاز، مایعات فرایندهای صنعتی، دارویی، ساختمانی و بسیاری کاربردهای تخصصی دیگر، به کار می رود. زانویی‌ها سازه‌هایی از مصالح سنگین، برای کاربردهایی نظیر مقاومت در برابر دمای بسیار پایین یا بالا و غیره هستند. زانویی‌ها برای استفاده در سیستم‌های کنترل و فرایند، ابزارها و تجهیزات به کار رفته در کارخانه‌های شیمیایی، نفتی، انرژی سیال، الکترونیکی و پالپ و کاغذ، به طور خاصی طراحی شده اند.

انواع زانویی

 زانویی شعاع بلند:

در زانویی با شعاع بلند شعاع مرکزی، ۱.۵ برابر اندازه اسمی لوله یا به بیانی دیگر، ۱.۵ برابر قطر لوله است. به طور معمول، در لوله‌کشی‌ها از زانویی‌هایی با شعاع بلند استفاده می‌شود چرا که افت فشار در آن‌ها در مقایسه با زانویی‌های با شعاع کوتاه، کمتر است. زانویی‌های بلند شعاع، نسبت به زانویی‌های با شعاع کوتاه، مقاومت اصطکاکی کمتری نسبت به مایع دارند.

 زانویی شعاع کوتاه:

در زانویی‌های با شعاع کوتاه شعاع مرکزی، مساوی اندازه اسمی لوله یا به بیان دیگر، یک برابر طول لوله است. زانویی کوتاه شعاع، تحت شرایط فضایی محدود به کار می رود. ضمناً، به دلیل تغییر ناگهانی جریان، افت فشار آن بالا است. زانویی کوتاه شعاع، نسبت به زانویی بلند شعاع، ارزان تر بوده و چرخش تیزتری به لوله می‌دهد.

 زانویی ۹۰ درجه:

نام دیگر این زانو ، زانویی عمودی می باشد که موجب تغییر زاویه ۹۰ درجه ای حرکت سیال میشود.زانویی ۹۰ درجه می تواند به ۲ صورت شعاع کوتاه و شعاع بلند ساخته شود که هر کدام کاربرد خاص خود را پیدا میکنند.

 زانویی ۴۵ درجه:

همانطور که از نامش پیداست، زانویی ۴۵ درجه برای تغییر مسیر لوله ها به اندازه ۴۵ درجه مورد استفاده قرار میگیرد.زانویی ۴۵ درجه نسبت به زانویی ۹۰ درجه اصطکاک کمتری با فشار پایین تری ایجاد میکند که موجب میشود لوله کمتر دچار گرفتگی شود.در نتیجه لوله کش ها سعی خود را میکنند تا بیشتر از این نوع زانویی بهره ببرند‌.

 زانویی ۱۸۰ درجه:

 زانویی‌های بازگشتی برای ایجاد تغییر جهت‌های ۱۸۰ درجه، مورد استفاده قرار گرفته اند که در انواع شکل‌های با شعاع کوتاه و بلند در دسترس هستند. این زانویی‌ها در سیم پیچی‌های حرارتی، مبدل‌های حرارتی، دریچه تانک و غیره، مورد استفاده قرار می گیرند.